1. Өсімдік аурулары туралы түсінік
Өсімдік ауруы - бұл өсімдіктің қалыпты физиологиялық функцияларына елеулі түрде әсер ететін және патогендік организмдердің немесе қоршаған ортаның қолайсыз жағдайларының үздіксіз араласуының салдарынан физиологиясы мен сыртқы түріндегі ауытқуларды көрсететін, қарқындылығы өсімдік шыдай алатын дәрежеден асатын құбылыс. Зауыттың қалыпты жағдайынан бұл ауытқу аурудың пайда болуы болып табылады. Өсімдік ауруларының өсімдіктердің физиологиялық қызметіне әсері негізінен келесі жеті аспектіде көрінеді:
Суды және минералды заттарды сіңіру және канализациялау: аурулар өсімдік тамыр жүйесінің су мен минералды заттарды сіңіруіне кедергі келтіруі мүмкін, су мен қоректік заттардың қалыпты тасымалдануына әсер етеді.
Фотосинтез: аурулар өсімдік жапырақтарының фотосинтетикалық тиімділігіне әсер етуі және фотосинтетикалық өнімдердің өндірісін азайтуы мүмкін.
Қоректік заттардың тасымалдануы және тасымалдануы: аурулар өсімдіктегі қоректік заттардың қалыпты тасымалдануы мен тасымалдануына кедергі келтіруі мүмкін.
Өсу және даму қарқыны: аурулар өсімдіктердің қалыпты өсуі мен даму жылдамдығын тежеуі мүмкін.
Өнімдерді жинақтау және сақтау (шығыс): аурулар өсімдіктің өнімділігін төмендетіп, шаруашылық қайтарымына әсер етуі мүмкін.
Өнімдерді қорыту, гидролиздеу және қайта пайдалану (сапа): Аурулар өсімдік өнімдерінің сапасына әсер етіп, оларды нарықта құнын төмендетуі мүмкін.
Тыныс алу: аурулар өсімдіктердің тыныс алуын күшейтіп, органикалық заттарды көбірек тұтынуы мүмкін.
2. Өсімдік ауруларының түрлері
Әртүрлі ауруларды тудыратын әртүрлі этиологиялық факторлары бар өсімдік ауруларының көптеген түрлері бар. Өсімдік аурулары себеп түріне қарай инвазиялық және инвазивті емес ауруларға бөлінеді.
Жұқпалы аурулар
Инвазиялық аурулар патогендік микроорганизмдерден туындайды, олар өсімдіктен өсімдікке, жәндіктер және басқа тасымалдаушылар арқылы жұғады. Мұндай ауруларға мыналар жатады:
Саңырауқұлақ аурулары: саңырауқұлақтар тудыратын аурулар, мысалы, қызанақтың сұр зеңі. Саңырауқұлақ аурулары көбінесе өсімдік ұлпаларында некроз, шірік және көгерумен сипатталады.
Бактериялық аурулар: бактериялар тудыратын аурулар, мысалы, қарбыз бактериялық жеміс дақ ауруы. Бактериялық аурулар көбінесе сулы дақтармен, шірікпен, іріңнің төгілуімен сипатталады.
Нематод аурулары: нематодтар тудыратын аурулар, мысалы, қызанақ тамырлы нематод ауруы. Нематод аурулары көбінесе тамырлардағы өт, өсімдіктердің ергежейлі және т.б.
Вирустық аурулар: вирустар тудыратын аурулар, мысалы, қызанақ сары жапырақты бұйралағыш вирус ауруы. Вирустық аурулар көбінесе жапырақтың гүлденуі, ергежейлі және т.б.
Өсімдіктердің паразиттік аурулары: паразиттік өсімдіктер тудыратын аурулар, мысалы, бөртпе ауруы. Паразиттік өсімдік аурулары көбінесе паразиттік өсімдіктің иесі өсімдікке орап, қоректік заттарды сорып алуымен сипатталады.
Жұқпалы емес аурулар
Инвазивті емес аурулар қоршаған ортаның қолайсыз жағдайларынан немесе өсімдіктің өзімен проблемалардан туындайды. Мұндай ауруларға мыналар жатады:
Тұқым қуалайтын немесе физиологиялық аурулар: өсімдіктің өзіндік генетикалық факторларынан немесе туа біткен ақаулардан болатын аурулар.
Физикалық факторлардың нашарлауынан болатын аурулар: Жоғары немесе төмен атмосфералық температура, жел, жаңбыр, найзағай, бұршақ және т.б. сияқты физикалық факторлардың әсерінен болатын аурулар.
Химиялық факторлардың нашарлауынан туындайтын аурулар: Тыңайтқыш элементтерінің шамадан тыс немесе жеткіліксіз жеткізілуінен, атмосфера мен топырақтың улы заттармен ластануынан, пестицидтер мен химикаттарды дұрыс қолданбаудан туындайтын аурулар.
Ескертпелер
Жұқпалы аурулар: жұқпалы болып табылатын патогенді микроорганизмдер (мысалы, саңырауқұлақтар, бактериялар, вирустар, нематодтар, паразиттік өсімдіктер және т.б.) тудыратын аурулар.
Жұқпалы емес аурулар: қоршаған ортаның қолайсыз жағдайларынан немесе өсімдіктің өз проблемаларынан туындаған, инфекциялық емес аурулар.
3. Өсімдік ауруларының диагностикасы
Өсімдік аурулары пайда болғаннан кейін, ең алдымен, өсімдік ауруларының әсерінен болатын шығындарды азайту үшін тиісті күрес шараларын ұсыну үшін ауру өсімдікке нақты баға беру керек.
Диагностикалық процедура
Өсімдік ауруларын диагностикалау процедурасы негізінен мыналарды қамтиды:
Өсімдік ауруының белгілерін тану және сипаттау: Өсімдік көрсеткен ауру белгілерін бақылаңыз және жазып алыңыз.
Ауру тарихын сұрау және тиісті жазбаларды қарау: өсімдіктің ауру тарихы және тиісті ақпаратты білу.
Сынама алу және зерттеу (микроскопия және диссекция): Микроскопиялық зерттеу және бөлу үшін ауру өсімдіктердің үлгілерін жинаңыз.
Арнайы сынақтарды орындаңыз: Қажет болса, химиялық талдау немесе биологиялық сынақтар сияқты арнайы сынақтарды орындаңыз.
Қадамдық жоюды қолдана отырып, қорытынды жасаңыз: жою арқылы кезең-кезеңімен аурудың себебін анықтаңыз.
Кох заңы.
Инвазиялық ауруларды диагностикалау және қоздырғыштарды анықтау төменде сипатталған Кох заңын орындау арқылы тексерілуі керек:
Патогендік микроорганизмнің болуы көбінесе ауру өсімдікпен бірге жүреді.
Бұл микроорганизмді таза культура алу үшін оқшауланған немесе жасанды ортада бөліп алуға және тазартуға болады.
Таза культура бір түрдегі сау өсімдікке егіледі және бірдей белгілері бар ауру пайда болады.
Таза культура егілген ауру өсімдіктен егу сияқты белгілерге ие әрі қарай оқшаулау арқылы алынады.
Егер осы төрт сатылы идентификация процесі жүргізілсе және нақты дәлелдер алынса, микроорганизм оның қоздырғышы ретінде расталуы мүмкін.
Ескертпелер
Кох заңы: неміс микробиологы Кох ұсынған қоздырғыштарды анықтаудың төрт критерийі микроорганизмнің белгілі бір аурудың қоздырғышы екенін дәлелдеу үшін қолданылады.
Өсімдік ауруларымен күресу стратегиялары
Өсімдік ауруларына қарсы күрес – адамның араласуы арқылы өсімдіктердің, ауру қоздырғыштардың және қоршаған ортаның өзара байланысын өзгерту, қоздырғыштардың санын азайту, олардың патогенділігін әлсірету, өсімдіктердің ауруға төзімділігін сақтау және жақсарту, экологиялық ортаны оңтайландыру. ауруларды бақылау.
Кешенді бақылау шаралары
Кешенді күресте ауылшаруашылық бақылауын негізге алып, фитосанитариялық, ауруға төзімділікті кәдеге жарату, биологиялық күрес, физикалық және химиялық күрес шараларын уақыты мен орны бойынша ұтымды және жан-жақты қолданып, көптеген зиянкестерді бір мезгілде емдеу керек. . Бұл шараларға мыналар жатады:
Фитосанитариялық: ауру қоздырғыштардың тұқыммен, көшеттермен және т.б. таралуына жол бермеу.
Ауруларға төзімділікті пайдалану: ауруға төзімді сорттарды таңдау және насихаттау.
Биологиялық күрес: ауруларды бақылау үшін табиғи жауларды немесе пайдалы организмдерді пайдалану.
Физикалық бақылау: температура мен ылғалдылықты реттеу сияқты физикалық әдістермен ауруды бақылау.
Химиялық күрес: аурулармен күресу үшін пестицидтерді ұтымды пайдалану.
Осы күресу шараларын кешенді қолдану арқылы ауру эпидемиясынан өсімдіктердің жоғалуын азайта отырып, аурумен тиімді күресуге болады.
Ескертпелер
Фитосанитарлық: Өсімдік ресурстарын және ауыл шаруашылығы өндірісінің қауіпсіздігін қорғауға бағытталған тұқымдармен, көшеттермен және т.б. қоздырғыштардың таралуын болдырмау шаралары.
Жіберу уақыты: 28 маусым 2024 ж
